Về những bóng hồng trong nhạc của Trịnh Công Sơn - Bích Khê

Biển nhớ là một ca khúc trữ tình do Trịnh Công Sơn sáng tác năm 1962 lúc ông 23 tuổi (sau bài Hạ trắng và Diễm Xưa). Bài hát này đã được rất nhiều ca sĩ thể hiện, thành công nhất là: Khánh Ly - Lệ Thu - Tuấn Ngọc - Hồng Nhung-Quang Dũng.

"Biển nhớ" kể lại những nỗi lòng của người con trai thương nhớ người yêu đã đi xa. Câu chuyện và nỗi lòng trong bài hát được lấy cảm hứng từ tâm trạng thật của tác giả Trịnh Công Sơn nhiều đêm ngồi trên bãi biển Qui Nhơn để nhớ về Bích Khê. Cũng vì đó cụm từ Sơn Khê( nghĩa chung là núi và sông) cần viết hoa để tạo nghĩa riêng là Trịnh Công Sơn và Bích Khê

Ngô Quang Cảnh - một đồng môn của Trịnh Công Sơn tại Trường Sư phạm Quy Nhơn có kể lại câu chuyện về Biển nhớ^[1] "Hồi đó tôi còn trẻ lắm (19 tuổi) còn anh Sơn (23 tuổi). Có dịp là tôi bay về Huế với gia đình. Tôi không biết anh Sơn đã trầm tư bao đêm trên bãi biển Qui Nhơn để nhớ về người ấy, cô Tôn nữ đài các, quí phái ấy để cuối cùng kết tinh thành “Biển Nhớ”, một tình khúc nổi tiếng trong suốt gần nửa thế kỷ qua. Tôi chân thành xin lỗi Bích Khê nghe, vì bài viết cần sự chính xác, không gian thật, người thật, việc thật nên đã đưa vào bài viết này hình ảnh của cô búp bê Nhật Bản xinh xắn, nhỏ nhắn, quý phái. Bích Khê ơi! Bạn còn đó không sau gần nửa thế kỷ bọn mình không gặp nhau? Bích Khê còn nhớ những lần anh Sơn và mình đến chơi, để được Khê cho hút những điếu Rugby thơm ngát lấy ra từ hộc bàn và cùng nhau xoa mạt chược? Mình nghĩ linh hồn anh Sơn linh thiêng chắc cũng có lần về thăm nơi ấy, căn nhà ở đầu đường Cường Để nhìn ra phi trường Qui Nhơn, nơi đã chứng kiến biết bao kỷ niệm vui buồn của anh Sơn, của Bích Khê. Hồi đó Khê cũng như mình hay về nhà khi có dịp để cho người nhớ, biển nhớ.
Sau khi “Biển Nhớ” xuất bản mình hay ghẹo anh Sơn và hát:
“Ngày mai Khê đi, biển nhớ tên Khê gọi về … Trời cao níu bước Sơn Khê...” Khi in ấn, có lẽ nhà xuất bản sẽ in hai chữ Sơn Khê bằng chữ thường vì sơn là núi, khê là con suối nhỏ, hai danh từ chung mà, có gì phải viết hoa. Nhưng trong thâm tâm của anh Sơn, của Bích Khê của những người trong cuộc và là chứng nhân, đó phải là hai danh từ riêng và phải được trân trọng viết hoa để đánh dấu một “cuộc tình thánh thiện”. Hồi đó mình trẻ quá, non nớt quá, mình biết anh Sơn mến Khê lắm … nhưng bây giờ, sau gần nửa thế kỷ, hồi tưởng lại mình thấy tình cảm giữa anh Sơn và Khê là cái gì đó không có tên gọi nhưng nó còn cao cả trên cả tình yêu."

[sửa]Lời bài hát

Ngày mai em đi biển nhớ tên em gọi về gọi hồn liễu rũ lê thê gọi bờ cát trắng đêm khuya

Ngày mai em đi đồi núi nghiêng nghiêng đợi chờ sỏi đá trông em từng giờ nghe buồn nhịp chân bơ vơ

Ngày mai em đi biển nhớ em quay về nguồn gọi trùng dương gió ngập hồn bàn tay chăn gió mưa sang
Ngày mai em đi thành phố mắt đêm đèn mờ hồn lẻ nghiêng vai gọi buồn nghe ngoài biển động buồn hơn
Hôm nào em về bàn tay buông lối ngỏ đàn lên cung phím chờ sầu lên đây hoang vu
Ngày mai em đi biển nhớ tên em gọi về triều sương ướt đẫm cơn mê trời cao níu bước sơn khê
Ngày mai em đi cồn đá rêu phong rủ buồn đèn phố nghe mưa tủi hờn nghe ngoài trời giăng mây tuôn
Ngày mai em đi biển có bâng khuâng gọi thầm ngày mưa tháng nắng còn buồn bàn tay nghe ngóng tin sang
Ngày mai em đi thành phố mắt đêm đèn vàng nửa bóng xuân qua ngập ngừng nghe trời gió lộng mà thương. ^[2] [3]

Biển Nhớ", hay bóng dáng của Bích Kh. là một giai đoạn ngắn, vì hoàn cảnh và thời cuộc lúc đó. Sơn vào Quy Nhơn học trường Sư Phạm. Hè 1962, tôi vào thăm Sơn vì Sơn ở lại, không về Huế. Đêm nào Sơn cũng rủ Bích Kh. cùng tôi ra biển ngồi đến khuya. Bích Kh. từ Nha Trang ra Quy Nhơn học, cùng lớp, hay săn sóc cho Sơn. Dạo ấy chỉ thấy lúc nào Sơn cũng mặc chiếc áo chemise kaki vàng. Kh. thường đem cà phê đến tặng Sơn. Chúng tôi đã ngồi uống cà phê với nhau dưới mái quán thấp ven biển lợp bằng lá kè. "Biển Nhớ" là cảm hứng từ muôn vàn đợt sóng lấp lánh trong những đêm khuya khoắt ấy, mà Sơn đã kéo cao cổ áo, chợt rùng mình, rồi có một ngày sẽ xa những dấu chân trên cát, có còn "trời cao níu bước Sơn Khê...". Thời Quy Nhơn này của Sơn phải kể đến "Trường Ca Tiếng Hát Dã Tràng", mà hè 1964, trong lễ ra trường, Sơn đã dàn dựng cùng bạn bè hát rất thành công. Sơn đã chép tặng tôi mấy trang bản trường ca nàỵ Tôi đem về, dán đầy các ô cửa kính. Tiếc là bây giờ thất lạc, không tìm lại được.

Nhắc đến Sơn-Khê, Sơn hay ghép tên bạn gái vào lời nhạc của mình một cách hồn nhiên như vậy.

=========Có một câu chuyện được nhiều người biết là mối tình trong “Biển nhớ”. Chuyện rằng: Nhóm học sinh Nha Trang khăn gói ra Quy Nhơn học ĐH Sư phạm có một thiếu nữ tên là Tôn Nữ Bích Khê. Bích Khê không đẹp nhưng rất có duyên, quyến rũ. Bích Khê cũng ở trong ban hợp xướng với Trịnh. Hai người hay lui tới với nhau. Nhưng sau khi bài “Biển nhớ” được sáng tác và tập dượt để ra mắt buổi văn nghệ thì giáo sinh sư phạm mới để ý tới Bích Khê và bàn tán về hai người bởi trong bài hát, Trịnh đã viết: “trời cao níu bước sơn khê” (Sơn Khê –  tên hai người). Thế nhưng về sau, khi có người bạn hỏi về sự liên quan giữa nhạc và người –  một sự thật gần như hiển nhiên - Trịnh vẫn nói rằng Bích Khê chỉ là bạn như những người bạn khác, chữ “sơn khê” chỉ là tình cờ. Với những người hiểu Trịnh và yêu Trịnh, hẳn nếu có một khía cạnh rất nhỏ nào đó trong câu chuyện này quả thực là sự tình cờ thì đó cũng là “sự tình cờ định mệnh”.